Tükürük, 3 çift büyük tükürük bezi ve yüzlerce küçük tükürük bezi tarafından üretilen karmaşık bir sıvıdır. Tükürük, ağız sağlığının korunması için önemli çok sayıda bileşeni ve fizikokimyasal özellikleri içerir. Tükürük sadece dişleri ve ağız mukozasını korumakla kalmaz, aynı zamanda çiğneme, yutma ve konuşma fonksiyonları için zorunludur. Ayrıca ağız florasının korunmasında tükürük önemli bir rol oynar. Bu nedenle, tükürüğün sağladığı işlevler, vücudun bir bütün olarak korunması, işleyişi ve genel sağlık için gereklidir.
Ağız kuruluğu veya diğer adıyla kserostomi; yaşam kalitesinde bozulma, ağızda ağrı ve çok sayıda oral komplikasyonlar gibi sonuçları olan yaygın bir şikâyettir. Ağız kuruluğunun çeşitli tükürük ve tükürük dışı nedenleri vardır. En sık görülen nedenler, ilaç yan etkileri ve sistemik bozukluklardır. Antidepresanlar, baş ve boyun radyoterapisi, dehidrasyon (sıvı kaybı), diyabet ve tükürük bezlerini içeren hastalıklar gibi farklı koşullar ağız kuruluğuna sebep olabilir. Ağız kuruluğuna sahip bireyler; yemek yeme, konuşma, yutma ve protez diş takmayla ilgili sorunlardan şikâyet ederler. Kimi hastalar ise tükürük bezinin genişlemesinden veya tat değişikliğinden yakınır. Tükürük eksikliği, mantar enfeksiyonu (kandidiyazis) gibi ağız enfeksiyonlarına yatkınlık oluşturabilir, diş çürüğü ve diş eti (periodontal) hastalık riskini artırır. Ağız kuruluğuna sahip hastaların tedavisi, tükürük bezi fonksiyonunun değerlendirilmesini, çürük ve ağız enfeksiyonlarının önlenmesini içerir. Ağız kuruluğunun erken tanı ve tedavisi ile ileri seviyeye ulaşabilecek diş hastalıkları önlenir ve yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olunur. Tedavi, semptomların giderilmesine, ağız hastalıklarının kontrolüne ve tükürük fonksiyonunun iyileştirilmesine yönelik olmalıdır. Sistematik bir yaklaşım ve etkin bir tedavi ile ağız kuruluğuna sahip hastaların çoğu sağlıklı bir ağız dokusu ve yeterli ağız işlevi elde edebilir.
Ağız Kuruluğunun Sebepleri
– Dehidrasyon
– Nörolojik disfonksiyon
– Psikolojik
– Ağız solunumu yapmak
– Tükürük salınımında azalma veya tükürük içeriğinin değişmesi
– Sjögren sendromu
– Otoimmün bozukluklar (ör. Sistemik lupus eritematozus, romatoid artrit, skleroderma)
– Şeker hastalığı
– İnsan bağışıklık eksikliği virüsü
– Sarkoidoz
– Herpes virüs ailesi (örneğin Epstein-Barr virüsü)
– Hepatit C
– Böbrek hastalığı
– Trisiklik antidepresanlar
– Antihipertansif ilaçlar
– Antispazmodik ilaçlar
– Radyoterapi
– Tükürük bezi travması
– Tükürük bezi tümörü
– Beslenme eksiklikleri ve / veya yeme bozuklukları (anoreksi / bulimia nervoza)
Ağız Kuruluğu Semptomları
– Yemek yemede güçlük
– Konuşmada güçlük
– Yutkunmada güçlük
– Protez dişlerin kullanımında problem
– Tat değişikliği
– Ağız mukozasında enfeksiyonlar
– Çürük artışı
Ağız Kuruluğunun Yol Açabileceği Olumsuz Sonuçlar
– Beslenmeyi bozabilir.
– Diş eti iltihapları
– Diş eti kanamaları
– Diş çürükleri
– Ağız kokusu
– Mantar enfeksiyonları
– Diş minesinin erozyona açık hale gelmesi
Ağız Kuruluğu Tedavisi
Başarılı bir ağız kuruluğu tedavisi sonucu için tedavi hastaya yönelik olmalıdır. Hastalığın altında yatan nedeni doğru bir biçimde ele alınmalıdır. Bu nedenlerden dolayı, hastalara mümkün olan en iyi tedavinin sunulabilmesi için ağız kuruluğunun doğru teşhisi çok önemlidir ve bu tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşımı içerir. Teşhis konulduktan sonra, ilk olarak semptomları hafifletmek amaçlanır. Ağız kuruluğunun tedavisinde; önleyici tedbirler almak, tükürük fonksiyonunu iyileştirmek ve en önemlisi bu duruma sebebiyet veren koşulları yönetmek esastır.
Ağız Kuruluğu Semptomlarının Yönetimi
– Diyet ve beslenme alışkanlıklarında değişiklik
– Sık ve düzenli su içmek
– Kuru, sert, yapışkan, asitli gıdalardan kaçınma
– Fazla kafein ve alkolden kaçınma
– Yapay tükürük
– Jeller, spreyler
– Diş macunları
– Dental sorunların tedavisi (Diş çürüğü tedavileri, restoratif tedavi, topikal florür)
– Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar için sistemik tedavi
– Mantar enfeksiyonlarının tedavisi
– Bakteriyel enfeksiyonlarda sistemik antibiyotikler
– Uyumu bozulmuş protezler için protez ayarlamaları, astar uygulamaları veya protez yapıştırıcılarının kullanımı
– Tükürük akışını artırmak için şekersiz, ksilitol içeren sakızlar
– Altta yatan sistemik koşulların yönetimi (Diğer sağlık hizmetleri ile multidisipliner yaklaşım)
