Damak Dokusu
Damak dokusu anatomik olarak üst çenede bulunan, ağız ve burun boşluklarını birbirinden ayıran, kemik ve yumuşak dokudan meydana gelen bölgenin adıdır. Damak rahatsızlıkları ise yeni doğan bir bebekten yaşlı bir bireye kadar herkesin sıkıntı yaşayabileceği bir ağız içi alandır. Bebeklerde ağız ve diş sağlığı açısından anne karnındaki gelişimi sırasında meydana gelebilecek en büyük problemlerden bir tanesi dudak – damak yarıklarıdır.
Dudak – Damak Yarığı ile Dünyaya Gelen Bebek
Dudak – damak yarığı ile dünyaya gelen bir bebeğin bunun yanında daha hayati gelişimsel problemlerinin de olması kuvvetle muhtemeldir. Bu yüzden hayati değerleri normal seviyelere geldikten sonra beslenmenin en iyi şekilde yapılabilmesi için bu konuda tecrübeli ortodonti uzmanları ile plastik cerrahlar tarafından dudak – damak yarığı tedavisinin devam ettirilmesi gerekir. İlk yapılması gereken şey ağız ve burun boşluğunu yapay olarak birbirinden ayrılmasını sağlayan özel bir apareydir. Bebeğin üst çenesinden alınan ölçü ile damaktaki yarığın şekline uygun olacak tipte hazırlanan aparey sayesinde bebeğin beslenmesi için asgari durum oluşturulmuş olur. Bebek büyüdükçe damak apareyinin yenilenmesi gerekir. Bu süreç, bebek ve ebeveynler için oldukça yorucudur. Dudak – damak yarıklarının cerrahi tedavi zamanı yarığın tipine ve yerine göre değişkenlik gösterir.
Damak Yarığı için Yapılan Apareyler
Damak yarığı için yapılan apareyler sayesinde damak gelişimi cerrahi operasyonu kolaylaştıracak şekilde yönlendirilir. Damak ameliyatının zamanı farklı protokollere göre değişkenlik gösterse de plastik cerrahların çoğu 9. aydan sonra yapılmasını önermektedir. Damak yarığına bağlı olarak dişlerin çene içerisindeki gelişimi de olumsuz etkilenebilir.
Yetişkin bireylerdeki damak rahatsızlıkları bazen diş bazen de dişeti kaynaklı meydana gelebilir. Özellikle kök eğimleri damağa doğru olan üst küçük keser, birinci küçük azı ve tüm azı dişlerinde meydana gelebilecek enfeksiyonlar damakta şişlik oluşumu görülebilir. Bu tip şişlikler, dişlerin canlılığını yitirmesiyle kök içinde sayıları artan bakterilerin kök ucundan dışarı çıkmasından kaynaklanır. Kanal tedavisi ile köklerin içi temizlenir ve dezenfeksiyon amaçlı bazik bir ilaçla minimum 10-14 gün geçici olarak kapatılır. Bu süre zarfında damaktaki şişlik azalacaktır. Sonrasında kanal tedavisi özel dolgular kullanılarak tamamlanır. Kök içinde zararlı bakteriler temizlenmesine rağmen geçmeyen enfeksiyon durumlarında diş çekimi düşünülebilir. Fakat bu her zaman en son alternatiftir.
Damağa Doğru Yayılım Gösteren Dişeti Kaynaklı Enfeksiyonlar
Damağa doğru yayılım gösteren dişeti kaynaklı enfeksiyonlarda çoğu zaman uyumsuz dolgu ya da kaplamalar gözlemlenir. Bu durumlarda sadece uyumsuz restorasyonların yenilenmesi dişetindeki ve buna bağlı olarak damaktaki hassasiyetin iyileşmesini sağlar. Bazen yeni dolgu ya da kaplama yapılmadan önce dişetine yönelik minör cerrahi tedaviler uygulanması ve yumuşak dokunun iyileşmesi sağlanmalıdır. Dişeti iyileştikten sonra yeni dolgu ya da kaplama yapılmalıdır.
Halk arasında damak protez olarak isimlendirilen hareketli protezlerin zamanla uyumsuz bir hale gelmesi özellikle damaktaki yumuşak dokularda rahatsızlığa sebep olmaktadır. Damak protezler yapıldıkları dönemdeki damağın şekline göre yapılmış olur. Yıllar geçtikte damak dokularının şekli değişir fakat protez ilk yapıldığı günün şeklindedir. Bu durumun yarattığı protez uyumsuzluğu damakta hassasiyet, yanma hissi ve hatta ülseratif yara oluşumuna bile sebep olabilir. Bu noktada yapılacak şey protezin minimum 3-4 gün kullanılmamasıdır. Yumuşak dokuların hızlıca iyileşmesi için günde bir kaç kere tuzlu su ile gargara yapmak fayda sağlar. Sonrasında eğer protez uyumu çok ileri seviyede bozulmamışsa mevcut protezden tekrar ölçü alınıp besleme yapılarak uyumu maksimum seviyede artırılabilir.
Uyumsuz Protezlerin Uzun Süreli Kullanımı
Uyumsuz protezlerin uzun süreli kullanımı damakta ve dudak – yanak içlerinde “Epulis” olarak isimlendirilen yumuşak doku hastalığına sebep olabilir. Epulis tedavi edilmeden yeni protez yapılmamalıdır. Epulis tedavisi çene cerrahı tarafından yapılır. Düzensiz hale gelen yumuşak dokular ufak bir cerrahi işlem ile daha sağlıklı hale getirilir. Damak dokular iyileştikten sonra da mutlaka yeni protez yapılmalıdır. Eski protez üzerinden besleme yapılması tekrardan benzer damak hassasiyetinin meydana çıkmasına sebep olur.
